Museumrondleidingen in Amsterdam

• Rijksmuseum (alle thema’s en alle afdelingen)
  
• Van Goghmuseum
• Rembrandthuis
• H’ART Museum, alle tentoonstellingen en de vaste collectie van het Amsterdam Museum.
• Nieuwe Kerk
• Museum van Loon
• Oude Kerk
• Onze Lieve Heer op Solder

Buiten Amsterdam

• Frans Halsmuseum

Lezingen

Tevens verzorg ik lezingen. Onder anderen over de Cuypersdecoratie in en om het Rijksmuseum, over Rembrandt en op aanvraag.

‘Kijken als Connaisseur’, basis rondleidingen in het Rijksmuseum

Voor de liefhebbers van kunstgeschiedenis is deze heerlijke serie eigenlijk een must. In een beperkt aantal rondleidingen door het Rijksmuseum ontwikkelt men de basiskennis voor het kijken-naar-kunst. Waar kijken kunsthistorici of specialisten van de veilinghuizen nou naar, waar letten ze op, wat zien ze?

Met behulp van de mooiste schilderijen van de 17^de eeuw en op een makkelijke en aansprekende manier worden professionele kunsthistorische begrippen uitgelegd en getoond. Begrippen als compositie, perspectief en kleurgebruik of termen als chiaro-scuro, sfumato, complementaire kleuren. Al gauw zijn die na goed kijken naar de juiste werken als vanzelfsprekend.

Zwaartepunt is de schilderkunst van de 17^de eeuw maar ook een andere afdelingen worden bezocht om de stof te verduidelijken. Verder komt in deze serie de nationale geschiedenis van de 17de eeuw aan bod, omdat die bij ons  onlosmakelijk met de kunst verbonden is.

De serie is gebaseerd op de museumcursus ik die geef aan de studenten van de Hogeschool die een opleiding tot (museum)gids volgen. Voor scholieren en in kunst geïnteresseerden is het echter goed te doen, erg leuk én heel waardevol. Want na deze rondleidingen kijk je als vanzelf langer en intensiever naar een schilderij dan de negen seconden die de gemiddelde museumbezoeker er voor neemt. En je ziet veel meer.

Onderstaand de vijf lessen van anderhalf uur, dat is de versie voor de studenten. Voor andere groepen kan de stof over meerdere bijeenkomsten verdeeld worden. Als daar geen gelegenheid toe is, geef ik een kortere versie.  De lessen zijn allemaal apart te boeken.

 1. Visuele analyse

Deze les reikt de gereedschappen aan waarmee je naar schilderijen kijkt. De kunsthistorische begrippen kleur, compositie en perspectief komen aan de orde. We beginnen in de Middeleeuwen voor het atmosferisch perspectief en de werking van kleur. Een verdieping hoger ontdekken we met de 19^de-eeuwers de werking van ongemengde en complementaire kleuren. Op weg naar boven, naar de 17^de eeuw, bekijken we de architectuur en decoratie van het gebouw waarbij we een mooi voorbeeld van chiaro-scuro zien. In de Voorhal gaan we kort in op de decoratie. Op de Eregalerij met de topstukken zien we het verschil tussen de ‘ruwe’ en de ‘fijne stijl’.

 2. Rembrandt

Les 2 is een ‘Rembrandt special’. Hier zie je de hele ontwikkeling van Rembrandt en de Nachtwacht wordt uitgebreid behandeld. Alle werken van Rembrandt samen geven een goed inzicht in de verschillende schilderstijlen van de 17^de eeuw en zij laten de smaakontwikkeling van de burgerij zien.

We vergelijken Rembrandt met Van der Helst, Van Dijck en Vermeer.

De rondleiding gaat van de vroege 17de eeuw naar de Nachtwacht. Meteen in het begin leren we Rembrandts vroege werken van de latere te onderscheiden. En door het begrip van perspectief dat we inmiddels hebben, zien we hoe hij in de Nachtwacht alle methoden bij elkaar brengt om daar een maximaal 3D-effect te bereiken. Na de late Rembrandts eindigen we in de Nachtwacht-uitbouw.

Voortaan onderscheidt men voor altijd een vroege van een late Rembrandt en een echte van een valse!

3. Verborgen betekenissen

We maken kennis met de leer van de emblematiek. In de populaire emblemenboeken van de 17^de eeuw toonden ‘plaatjes met praatjes’ de les die men uit een afbeelding moest trekken. L’Art pour L’Art bestond niet, een schilderij had een functie. We ontdekken details waardoor schilderijen een heel andere lading krijgen dan men nu op het eerste gezicht ziet. De meeste werken vertellen veel meer dan we ooit dachten. Deze les begint met een blik op de originele emblemenboeken aan tafel in de picknickruimte en vervolgt dan snel in de 17de eeuw.

4. Eerste helft 17^de eeuw

Deze les behandelt zowel kunst als geschiedenis. We beginnen in de 16de eeuw voor de overgang van religieuze naar (calvinistische) burgerkunst, beide doordrenkt van moraliserende strekking. Ook de invloed van de Italiaanse renaissance kunnen we hier prachtig volgen. Dan gaan we van de zaal van De Opstand en Tachtigjarige Oorlog door de oostelijke vleugel met vroeg 17^de-eeuwse kunst. Het landschap wordt een zelfstandig genre en verandert van Vlaams primitief naar Hollands realistisch en vervolgens naar elegant en decoratief. Maar dan zijn we al in de tweede helft 17^de eeuw op de Eregalerij en in de westelijke vleugel.

5. Tweede helft 17^de eeuw

We gaan naar het begin van de 19^de eeuw om de verandering van Republiek naar Koninkrijk te belichten en een glimp van de romantische schilderkunst op te vangen. Dan naar boven naar de 17^de eeuw voor de zaal Zeemacht en Engelse oorlogen. Daar zien we o.a. Van de Velde en Ferdinand Bol (portret Michiel de Ruyter) en hoe de tendens naar de ‘gelikte ‘ schilderkunst doorzet. Rembrandt is uit, Van der Helst, Bol en De Lairesse zijn in. We lopen even de originele museum-bibliotheek in op onze weg naar de puissant rijke burgers van de Gouden Eeuw. In Amsterdam wonen zij in chique stadspaleisjes aan de Gouden Bocht. We kijken er even binnen d.m.v. de poppenhuizen.

De hoge heren leggen het als machthebbers van de Ware Republiek echter af tegen Willem III. Aan hem en zijn vrouw Mary Stuart II is de ‘William-and- Mary-zaal’ gewijd met o.a. een prachtige verzameling Delfts Blauw.

Belangrijk!

Ik hanteer een Sennheiser-fluistersysteem dat past op eigen IPhone-oortjes. Ik heb ook bijbehorende Sennheiser-oortjes die bij mij te koop zijn voor 10 euro. Vervolgens neemt iedereen elke les zijn eigen oortjes mee.

‘Het gebouw, één groot kunstwerk’

Ambachtslieden op een wandschildering

In deze rondleiding door allerlei delen van het Rijksmuseum-gebouw geeft uitleg over de architectuur en decoratie. Zowel de historische als de moderne architectuur komen aan bod.

Bij de grote renovatie van 2003 tot 2013 werd veel van de oorspronkelijke Cuypers-architectuur in ere hersteld en zijn originele decoraties opnieuw aangebracht. Het gebouw was destijds helemaal bedekt met karakteristiek 19^de-eeuwse muurschilderingen. Die hadden enerzijds een educatieve functie. Ze waren moralistisch en nationalistisch, ze moesten de Nederlander opvoeden tot betere en vaderlandslievende burgers. Anderzijds was er een architectonische functie. De met behulp van sjablonen op de muren geschilderde sierranden maakten onderdeel uit van de architectuur, ze accentueerden en verrijkten de constructie. Die was overal volledig zichtbaar en dat was in die tijd heel modern. De decoraties waren geïnspireerd op Hollandse of internationale voorbeelden. Ook dat was modern in die tijd waarin de voorkeurstijl neoklassiek was.

Voor de moderne mens is die uitbundige decoratie in een museum teveel van het goede, zij leidt af van de kunst. Daarom is slechts een deel volledig teruggebracht in Cuypers-stijl. Daar kan men dit kunsthistorische fenomeen van een Gesamtkunstwerk uit de 19^de eeuw dan wel perfect aanschouwen. De rest van het gebouw werd weer open, licht en modern. Het resultaat van een jaar wetenschappelijk onderzoek naar de Cuypers-decoraties in het museum resulteerde o.a. in deze rondleiding, een wandeling rond het gebouw en diverse lezingen.