Wandelingen – Bregtje Viergever

Cultuurhistorische wandelingen in Amsterdam

Rembrandtwandeling (zie hieronder)
Spiegelkwartier (zie hieronder)
De tuinen van het Rijksmuseum
- Jaarlijkse beeldententoonstelling
- Architectuur en decoratie
- Beplanting
Oosterdok
Prinseneiland
Jordaan
Cuyperswandeling
Begijnenhof en omgeving
Oostelijke eilanden
Kadijken
Rond de Oude Kerk

Buiten Amsterdam

Haarlem
Broek in Waterland
Edam
Marken
Monickendam
Volendam

WANDELING PRINSENEILAND

Deze wandeling gaat over méér dan alleen Prinseneiland maar dat klinkt leuker dan ‘de westelijke eilanden’, vandaar. We gaan naar het westelijke havengebied van 17^de-eeuws Amsterdam. Dat bestond uit drie deels aangeslibde en vervolgens aangelegde werkeilanden: Bickers-, Realen- en Prinseneiland. Het was een afgelegen gebied met brede kadeterreinen en een beperkt aantal woningen. Hier vond de visverwerking plaats, er waren scheepswerven, pakhuizen met pek, teer of tabak (allemaal brandgevaarlijk) en er was opslagterrein voor bulkproducten als zout en zand. Met andere woorden, stinkende, vervuilende of lawaaierige havenactiviteiten. En een en al bedrijvigheid.

Teerkokerijen, taanderijen, haringdrogerijen verdwenen, de haven verplaatste zich, pakhuizen stonden leeg of werden als dump gebruikt. Toen de havenindustrie verdween, heerste er na de oorlog pure armoede met krotwoningen. Tot diep in de jaren 60, daarna kwamen de kunstenaars en de krakers.

Veel kadeterreinen staan nu vol bomen en planten, er zijn nog enkele scheepswerfjes, de pakhuizen zijn gerestaureerd en het is nog steeds een afgesloten stukje 17de-eeuwse stad met een heel eigen sfeer waar je zo voor je huis in het water springt. Er is een kinderboerderij, de straatjes zijn van kinderkopjes en er zijn nog een paar oude gezellige cafés.

‘Prinseneiland’ is een heerlijk wandel- en kuiergebied, een dorpje in de stad, rustig en intiem maar voor iedereen toegankelijk. En dat op een steenworp afstand van het Centraal Station.

REMBRANDTWANDELING

Deze wandeling is een mengeling van oud en nieuw. We beginnen in een hippe buurt met een historisch verleden. Dat komt tot leven terwijl we lopen door de straten waar Rembrandt liep, woonde en werkte, de buurt rondom het Waterlooplein. We gaan het Doelengebouw in op zoek naar de plek waar de Nachtwacht oorspronkelijk hing en zien een fotoreconstructie op de oude muren. Via een bijzondere designwinkel komen we op de plek waar de Staalmeesters vroeger bijeenkwamen. Daar hangt nu een hypermoderne versie van hun portret. Weer buiten is sfeer totaal 17de-eeuws met fotogenieke plekjes zoals de ophaalbrug met zicht op de Zuiderkerk. Die kerk draagt de trieste herinnering aan de gestorven kinderen van Rembrandt en Saskia. Maar even verderop delen we in hun geluk bij het huis waar Rembrandt carrière maakte. Het staat vlakbij haven waar de schepen vol oosterse pracht binnen handbereik waren. Rembrandt liep er graag heen en wij volgen zijn spoor. Vanaf de Sint Anthonissluis via een schilderachtige route naar de Nieuwmarkt. Daar liep hij het Theatrum Anatomicum in voor het schilderen van de anatomische lessen. Ons eindpunt is de Oude Kerk, waar Saskia begraven werd. Het begin van deze wandeling is het pleintje bij de IJzeren brug over de Kloveniersburgwal bij de Doelenstraat, maar ze kan in twee richtingen gelopen worden.

Trefpunt voor de Rembrandtwandeling

SPIEGELKWARTIER OUD EN NIEUW

Trefpunt: Voorzijde Rijksmuseum, Stadhouderskade 42, onder de luifel van de oude entree

Wandeling Spiegelkwartier

De Spiegelstraat, vanouds bekend als kunst-en antiekstraat, onderging de laatste jaren een metamorfose naar hippe winkelstraat. Er verschenen vintagewinkels, nieuwe galeries en lekkere eettentjes. Maar nog leuker is het een stukje off-Spiegelstraat. Daar staan we ineens in een 17de-eeuws schilderij, een stukje stad vergelijkbaar met de Jordaan.

Ooit woonden hier huiswevers, stoelenmatters en klokkenmakers tot de buurt in de 19de eeuw verpauperde. In 1914 nog bezocht Koningin Wilhelmina er een gezin dat met acht personen in een van de kelderwoningen leefde. Pas sinds de komst van het Rijksmuseum eind 19de eeuw knapte de buurt langzaam op. Nu nog hangt in sommige achterafstraatjes de Anton Piecksfeer.

Deze wandeling ontdekken we de charme van deze buurt. We ontdekken een verborgen hofje, een koe op het dak en een verstopt oergezellig café. Aan het eind is er de mogelijkheid een bezoek te brengen aan Galerie Renssen-Art met op Picasso geïnspireerd werk

CUYPERSWANDELING VONDELBUURT

Tegeltableau op het huis van Cuypers in de Vondelstraat. Uit de tekst blijkt dat hij zich niets aantrekt van alle kritiek op zijn stijl: ‘Jan bedenkt et, Piet volbrengt et, Claescen laeckt et. Ach, wat maeckt et.

Toen de regering in 1872 Pierre Cuypers vroeg als architect om het eerste officiële gebouw voor de nationale kunstcollectie, het Rijks Museum, te ontwerpen, verlangde en verwachtte men een ontwerp met een neoklassieke uitstraling. Dat het resultaat eerder oogde als een ‘middeleeuwse kathedraal’ was velen een doorn in het oog.

Maar het grote publiek vond het monumentale en zwaar aangezette gebouw prachtig. En uiteindelijk zwichtte haast iedereen voor Cuypers’ romantische huizen met pinakels, erkers, trapgevels en uitbundige decoratie. Wie wil er nou niet in een huis met een torentje wonen?

Dicht in de buurt van ‘zijn’ museum bouwde Cuypers veel huizen. Drie ervan waren zijn eigen woonhuizen. Ook andere architecten bouwden er huizen in de stijl van Cuypers: ambachtelijk, teruggrijpend naar de middeleeuwen met romantische decoraties en houtwerk.

Cuypers was een visionair. Lang voordat ook maar iemand interesse toonde in dit buitensteedse gebied, kocht hij daar grond. In dit polderland, buiten de oude 17^de-eeuwse stadssingel, legde hij zijn ‘eigen’ straat aan voor zijn eigen woonhuizen en voor een katholieke kerk. Die was een cadeautje voor zijn gelovige vrouw. Als projectontwikkelaar avant la lettre ontwierp en financierde hij de huizen met die karakteristieke mengeling van middeleeuwse, 17^de-eeuwse en moderne elementen. In de wandeling zien we ook de ‘zevenlandenhuizen’, schitterende art deco-villa’s in de Roemer Visscherstraat en we bewonderen de ‘cottage-stijl’ van de voormalige huishoudschool in het Vondelpark. In het park staan een neogotische fontein van Cuypers en zijn geliefde Vondelbeeld. Aan het eind kan optioneel een bezoek gebracht worden aan de Hollandse manege in de Vondelstraat met zijn foyer in Weense stijl.

‘De Cuyperscode gekraakt’

Dit keer maken we wandeling rondom het rijksmuseum-gebouw. Wandelend door de tuinen kijken we naar de architectuur en decoratie van het hoofdgebouw en van de overige gebouwen in de tuin.

Cuypers decoreerde het museum met overdadige symboliek. In deze wandeling ontdekt u die talloze verwijzingen naar kunst, geschiedenis of religie die Cuypers in de decoratie verwerkte. In het klassieke reliëf van de voorgevel ontdekken we dat Cuypers er zelf in verstopt zit. En de manier van uitvoeren verwijst naar de christelijke symboliek. Op andere delen verwijzen fabeldieren naar katholieke kathedraalbouw.

Cuypers als klassiek bouwheer, Christus met het kruishout draagt en ooievaars nestelen in een toren.

En wie had gedacht Harrie Potter-dieren als de uil en de feniks aan te treffen boven ogenschijnlijke heiligenbeelden? Of een heus ooievaarsnest in een torentje? Een bewijs voor de romantische stijl die de architect hanteerde.

In de tuin zien we hoe Cuypers als monumentenredder avant la lettre architectuurfragmenten uit heel Nederland verzamelde en in ‘zijn’ tuin bijeenbracht. Het waren (delen van) voor de sloop of verkoop bestemde gebouwen. Hij smeedde ze aaneen tot een markante nieuwe museumvleugel, het Fragmentengebouw.

De moderne tijd komt aan bod met een hippe fontein, de Aldo van Eyck-speeltuin en architectuur van de renovatiearchitecten Cruz en Ortiz.

Na deze rondleiding zult u het gebouw voortaan altijd met andere ogen bekijken.

Decoraties laten zich lezen als een detective: de hand van Adam dient als richtingaanwijzer!